Tülütabaklar, Milli Mücadele yıllarında Balıkesir’de düşman askerlerine karşı direnç gösteren, milli toplantıların yapılmasına kolaylık sağlayan yerel kahramanlardır. Tülütabaklar işgal yıllarında Balıkesir’de keçi ya da koyun postu, at kuyruğu, baca kurumu, çan ve değneklerle korkutucu bir görünüme kavuşarak Yunan askerlerine karşı çıkan deri ustaları, yani “debbağlar”dır.
Milli mücadele yıllarında Balıkesir diğer işgal edilen yerlerden farklı bir görünüm sergilemiştir. İşgale 14 ay direnen Balıkesir ahalisi kendisi için tarihe mal olacak farklı karşı çıkma metotları geliştirmiştir. Bunlardan biri de Tülütabaklardır. Tülütabaklar milli mücadele yıllarında Balıkesir’de işgalci Yunan askerlerine karşı direnç gösteren, ulusal toplantıların yapılmasına kolaylık sağlayan milli mücadele kahramanlarıdır.
Milli mücadele yıllarında Tülütabaklar Balıkesir’in işgal edilmesiyle birlikte yıllardır süregelen oyunlarını bu kez toplumsal bir dayanışma için kullanmışlardır. Tülütabaklar işgal yıllarında Balıkesir’de keçi ya da koyun postu, at kuyruğu, baca kurumu, çan ve değneklerle korkutucu bir görünüme kavuşarak Yunan askerlerine karşı çıkarlar. Balıkesir’de yapılan toplantılar işgal askerlerinin dikkatini çeker. Bu toplantıları sonlandırmak adına gece devriyelerini artırırlar. Tülütabaklar işgalci askerlerin dikkatini başka yöne çekmek amacıyla her toplantının yapıldığı mekanların ters istikametinde gösteriler yaparak milli mücadeleye destek verirler.
Tülütabaklar, keçi ya da koyun postu, baca kurumu, atkuyruğu, çan ve değnekle korkutucu bir görünüme kavuşan debbağlar yani tabak ve deri işçileridir. Başlarında “Tülükadı” adı verilen liderlerinin rehberliğinde Yunan askerlerine karşı korku salan silahsız kahramanlardır.
Tülütabaklar sekiz on kişilik bir grupturlar. İçlerinden biri “kadı” olur. Kadı atlıdır, diğerleri ise yayadır. Kadıyı sürekli izleyen bir seyis vardır. Seyisin elinde kadıyı yellediği bir tavan süpürgesi vardır. Kadı merasim sırasında uzun çubuk ağızlığıyla sigara tüttürür. Tülütabaklar da caddenin iki tarafını kaplayan insan kalabalığının arasından geçerek geçit törenine katılırlar. Törendeki geçişleri sırasında ansızın insanların arasına dalarak onları korkuturlar, yüzlerine kara çalarlar. İnsanlar korkmalarına rağmen onları görmek için kalabalığın en önünde yer almaya çalışırlar. Hatta özellikle yüzüne kara çalınmasını isteyen, fotoğraf çektirmek için sıra bekleyen çok kişi vardır. Törenin bu parçası insanlar için o günkü tüm törenin bütünü yerine geçer, zira eskiden halk bu törenlere gitmeyi “tülütabaklara gitmek” olarak ifade ederdi.
Debbağlık
Debbağlık ya da dabaklık, Balıkesir’de geçmişte çok yaygın bir meslektir. 1930-1940 yılları arasında 32 adet dabakhanede deri işlemeciliği yapıldığı bilgisi günümüze ulaşmıştır. Balıkesir’de de diğer yerleşim yerlerinde olduğu gibi ulaşım büyük ölçüde develerle sağlanmaktadır. Bu nedenle devecilik lonca olacak kadar önemlidir. Dabakhaneler genellikle deve loncalarının olduğu yerdedir. Dönemin iki büyük esnaf grubu olan deveciler ve dabaklar geleneksel olarak çeşitli gösterileriler sunmaktadırlar. Balıkesir yöresine ait köy seyirlik oyunları önemli günlerde, düğünlerde ve törenlerde esnaf loncaları tarafından sergilenmektedir. Esnaf loncalarından deveciler deve kılığına girer, dericiler ise kestikleri, derisini işledikleri hayvanın kılığına girerek Tülükabak oyunu oynarlar.
2010 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından düzenlenen 4.Halk Kültürü Araştırmaları Sempozyumu’nda sunulan ve Demet Şafak Aydın tarafından yazılan bildiri ”Balıkesir’de Bir Köy Seyirlik Oyunu: Tülükabak” adını taşır. Bu yazıda Balıkesir yöresine özgü olan Tülü Kabak adlı oyun hakkında tarihi bilgiler verildikten sonra oyunun teknik özellikleri incelenir. Oyun derici esnafı tarafından Balıkesir’in kurtuluşu olan 6 Eylül törenlerinde oynanır. Bu oyunda oyuncular üzerlerine deriden birer kıyafet giyerler. Başlarında deriden bir şapka ya da külah ve ayaklarında da deriden çarıklar vardır yine deriden ya da kıldan yapılmış bıyıklar takarlar. Kıyafetten açıkta kalan yerler de soba isiyle karaya boyanır. Üzerlerinde hayvan çanları bulunan bu kişiler ellerinde de birer sopa bulundurur. Bu oyuncular dışında onların başında duran bir kadı mevcuttur. Bu kişi de aynı giyimdedir fakat ağzında bir pipo ya da tütün çubuğu bulundurur ve bir atın üzerinde en önde gider. Bu ağanın atının yanında elinde bir süpürgeyle onu serinleten bir de seyis bulunur. Tülükabaklar, kurtuluş günü kutlamalarını izlemeye gelen kişilerin arasına karışarak onları korkutmak amacındadırlar. Başlarında giden kadı hiçbir zaman atından inmez o sadece önden giderek halkı selamlar. Tülükabaklar, korkutucu görüntüsü ve genellikle nereden çıkacakları belli olmayan tavrıyla insanlarda seyirlik bir haz yaratırlar. Geçiş töreni sırasında protokolün önüne geldiklerinde bir halka oluştururlar, ellerindeki sopaları halkanın orta yerine atarlar ve zeybek oynamaya başlarlar. Bu şekilde de protokolü selamlamış olurlar. Oyun, törenler bitene kadar devam eder.
Benzer İçerekler
Tülütabaklar nedir? Tülütabaklar kimdir? Tülütabaklar nasıl görünüyor? Tülütabaklar neden korku salıyor? Tülütabaklar hangi yöreye özgüdür? Tülütabaklar ne yaparlar?
Şiveydiz nedir, nasıl yapılır? Ne zaman yapılır? Hangi yöreye özgü? – HY Gazete
Banduma Nedir? Nerede Yapılır? Nasıl Yapılır? Hangi Bölgeye Özgüdür? – HY Gazete
Beyran nedir? Hangi yöreye aittir? – HY Gazete